Pre pedeset godina, 1972, objavljen je roman Danila Kiša „Peščanik“. Roman je objavljen u izdanju Prosvete iz Beograda. Drugo izdanje „Peščanika“ objavljeno je 1975. godine.
Nastao posle dva rana piščeva romana, Mansarde i Psalma 44, kao i romana Bašta, pepeo, kao središnjeg člana piščeve porodične trilogije, „Peščanik“ zaokružuje porodični ciklus koji je Danilo Kiš sa sebi svojestvenom ironijom nazivao i porodični cirkus.
„Peščanik“ je jedna od ključnih knjiga Danila Kiša. O ovom romanu napisan je veliki broj studija i eseja na različitim jezicima. To je jedna od Kišovih knjiga o kojoj se najviše pisalo u književnoj kritici.
„Peščanik“ je jedna od najprevođenijih Kišovih knjiga. Prvi prevod Peščanika objavljen je 1974. godine na mađarskom jeziku, u izdanju Foruma iz Novog Sada i Evrope iz Budimpešte, da bi potom usledili prevod na albanski, u izdanju Rilindije iz Prištine, poljski, francuski, švedski, rumunski, memački, španski, holandski, engleski, italijanski, hebrejski, japanski, grčki, finski, bugarski, slovenački, ruski i kinski jezik. Od početka osamdesetih godina povećava se broj prevoda i različitih izdanja Peščanika, da bi interes za ovu knjigu ponovo oživeo kod izdavača, prevodilaca i čitalaca u različitim kulturama u poslednjih petnaestak godina. Peščanik je doživeo više izdanja na engleskom, francuskom, nemačkom, španskom, mađarskom i poljskom jeziku.
Kao i druge knjige Danila Kiša, Peščanik je knjiga sa sudbinom. Za Peščanik Kiš je 1972. dobio NIN-ovu nagradu za roman godine. Pet godina kasnije, tokom polemike oko Grobnice za Borisa Davidoviča, Danilo Kiš je protestno vratio NIN-ovu nagradu, jer je tadašnja redakcija ovog nedeljnika objavila nekoliko optužujućih napada na Kišovu novelističku knjigu i njegov umetnički postupak.
Nova izdanja „Peščanika“ već desetak godina objavljuje Arhipelag.
lj.z.
