Aeroput – objavljena knjiga Bojana Dimitrijevića i Ilije Kukobata u izdanju Arhipelaga
Ljiljana Z.
Objavljeno 15/03/2024
Knjiga istoričara Bojana Dimitrijevića i Ilije Kukobata „Aeroput“ objavljena je nedavno u zajedničkom izdanju Arhipelaga i Instituta za savremenu istoriju iz Beograda u ediciji „Vreme i priča“.
Knjiga „Aeroput“ je nepoznata i zanimljiva istorija društva za vazdušni saobraćaj koje je postojalo od 1927. do 1948. godine. Nastao u Kraljevini Jugoslaviji, Aeroput deluje i u prvim godinama socijalističke Jugoslavije. Jugoslovensko Društvo za vazdušni saobraćaj Aeroput tipičan je izdanak opšteg razvoja vazduhoplovstva između dva svetska rata, kako u domenu ideje, ljudi i aviona koji su ga činili, tako i u domenu unutrašnje i spoljne politike Kraljevine Jugoslavije. Aeroput je formalno postojao dve decenije, ali je letački bio aktivan u ukupno 14 letačkih sezona. Za to vreme Aeroput je uspostavio vazdušni saobraćaj u Kraljevini Jugoslaviji, povezujući njene regionalne centre s prestonicom, ali i povezujući Beograd s važnim centrima susednih država.
Foto: Promo (Arhipelag)
Aeroput je nastao je kao izraz visoke aktuelnosti avijacije, ali i potrebe za ubrzavanjem komunikacija i sticanjem novih vrednosti, odnosno profita. Aeroput je nastao u krugu oduševljenih pristalica avijacije, od kojih su mnogi bili veterani Prvog svetskog rata i borili se u vazduhu s ratnim protivnicima. Aeroput je bio podržan i od predstavnika države, vojske, krupnog kapitala, bankara, ali i masonerije, uglavnom iz jugoslovenske prestonice i nekoliko regionalnih centara. Tadašnja javnost je pratila razvoj vazduhoplovstva i u svetu, i u Jugoslaviji, ali su tek daljinski let pilota Sondermajera i Bajdaka od Pariza do Bombaja i nazad do Beograda, kao i otvaranje beogradskog aerodroma 1927. godine, dali potreban impuls upisivanju akcija i podršci države za početak rada Društva.
Od prve linije koja je spojila Beograd i Zagreb 1928. godine, linije Aeroputa su potom povezivale jugoslovenske regionalne centre: Skoplje, Sušak, Sinj–Split, nešto kasnije i Ljubljanu, Sarajevo, Dubrovnik, Podgoricu… Osim prevladavanja loše drumske i spore železničke mreže, vazdušne linije su imale ulogu spajanja delova nove države, nastale iz nekoliko predratnih država. To je bitna uloga Aeroputa, posebno u kontekstu političkih odnosa Beograda, Zagreba i Ljubljane kao prestonica tri konstitutivna naroda Kraljevine. Vazdušni saobraćaj tretiran je kao sredstvo za učvršćivanje jugoslovenske države i nacije. Istorija društva za vazdušni saobraćaj postaje tako neobična istorija jedne zemlje s njenim težnjama i jedne epohe s njenim tehničkim iskušenjima i mogućnostima.
Još pre vremena – Knjiga pesama Slobodana Zubanovića u izdanju Arhipelaga
Knjiga Aeroput opisuje velike trenutke u razvoju Aeroputa, otvaranje novih linija i nabavku modernih aviona, najpoznatije pilote, kao i avionske katastrofe u istoriji Aeroputa.
Knjiga sadrži i veliki broj fotografija, uključujući i fotografije čuvenih jugoslovenskih pilota između dva svetska rata.
– Aeroplani Aeroputa krstare u svim pravcima velike Kralj(evine) Jugoslavije, preleću njene granice i dopiru na sever do prestonice Austrije, na jug do Soluna, glavnog grada istočnog Sredozemnog mora, spuštaju se na krajnjem zapadu naše Otadžbine kod Sušaka i vezuju Bosnu, kršnu Hercegovinu i neprohodnu Crnu Goru u četiri sata leta za prestonicu Države – beleži jedan tadašnji publicista slaveći uspehe i domete Društva za vazdušni saobraćaj Aeroput.
