Izložba „Od Balkana do Trentina. Odiseja srpskih zarobljenika tokom Prvog svetskog rata“ biće otvorena u Sali pod svodovima u Konaku kneginje Ljubice od 28. septembra do 8. oktobra,

Gotovo zaboravljena priča o ratnim i civilnim, srpskim zarobljenicima Velikog rata, na teritoriji južnog Tirola (okruga Trento), koja je opstala zahvaljujući sporadičnim fotografijama, memoarima i kazivanja meštana zajednice Kastelano di Vila Lagarina, u blizini Rovereta. Iako se tačne brojke ne znaju, meštani govore o najmanje 400 pa do nekoliko hiljada srpskih zarobljenika koji su zauvek ostali na ovom mestu. Njihovo prisustvo je ostavilo traga i u toponimiji mesta u kojima su živeli u teškim uslovima prinudnog rada u ratnom zatočeništvu.

Ova izložba prvi put je realizovana u Kastelanu jula 2022.godine i rezultat je višegodišnje saradnje istorijskog instituta „Pro Loco Castellano – Cei iz Villa Lagarina i istorijske istraživačke laboratorije „Don Zanolli“ iz Trentina sa Generalnim konzulatom R.Srbije u Trstu, a pod patronatom autonomne regije Trento, opštine Vila Lagarina.

Pothranjene ovim fotografijama, priče o zatvorenicima, koji su bili zatočeni u seoskom zamku – utvrđenju i u podrumima kuća lokalnog življa, prenose se s kolena na koleno sve od sredine Velikog rata. Austrougarska imperija Velikog rata, ujedinila je ratne i civilne zarobljenike na  teškom prinudnom radu koji je počinjao u Kastelanu, na 800 metara nadmorske visine, a završavao se na više od 2.000 metara nepristupačnih Alpskih vrhova, gde su morali da seku stene, prave rovove i krče puteve austrougarskoj vojsci. „Gladni i iscrpljeni zarobljenici, umrli su na vrhu Alpa, gde su i masovno sahranjivani, usred šume. Rađale su se i umirale generacije meštana, idući srpskom stazom uz planinu.“

Krajem jula 2022.godine prvi put u istoriji postavljena je spomen ploča sa imenima zarobljenika ispred Kapele stradalima u Kastelanu, a „Srpsko groblje“ i „Srpska staza“ obeleženi su trajnim spomen obeležjima tokom ovogodišlje, druge po redu komemoracije. Ovaj projekat realizovan je u organizaciji Generalnog konzulata R.Srbije u Trstu, pod pokroviteljatvom Ministarstva za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja Republike Srbije i italijanske opštine Vila Lagarina.

Inauguracija izložbe će se održati u četvrtak 28. septembra 2023. godine u 17:30 časova u Sali pod sbodovima u Konaku knjeginje Ljubice, u Beogradu, u ulici kneza Sime Markovića broj 8.

lj.z.